Technologie maakt basisinkomen mogelijk en noodzakelijk.

De steeds snellere technologische ontwikkeling leidt tot revolutionaire veranderingen in ons economisch systeem en in onze samenleving. Met steeds minder input (arbeid, energie en grondstoffen) kunnen we steeds meer produceren. Het is een proces waarvan het einde niet in zicht is. De vraag is welke gevolgen dat zal hebben voor ons economisch systeem en dan met name voor de relatie tussen werk en inkomen.

Productie en consumptie

Ons systeem draait om productie en consumptie. Die productie komt tot stand in wat we voor het gemak maar even ‘de productiemachine’ noemen. Het geheel van machines, wegen, mensen, wetten, bedrijven etc. die samen al die producten voortbrengen.

Voortschrijdende techniek

Door de voortschrijdende automatisering en robotisering is er steeds minder arbeid nodig om dezelfde hoeveelheid goederen te leveren. Dat geldt ook voor de benodigde hoeveelheid grondstoffen, land, en energie.  Nieuwe technische ontwikkelingen en technieken zoals nanotech, biotech, greentech en zonne-energie maken dat we met minder vervuiling en milieuschade en met minder grondstoffen- en landgebruik steeds meer kunnen produceren.

Koopkrachtige vraag

Blijft over de koopkrachtige vraag. Mensen moeten wel willen en kunnen betalen voor al die producten. Dit is in wezen een politiek vraagstuk, want dit vraagt om slimme economische interventies. Daarvoor is politiek-maatschappelijk draagvlak nodig. Om dat draagvlak te creëren is een wenkend perspectief ofwel een positieve toekomstvisie gewenst.

Arbeid als koopwaar

In het huidige sociaal-economisch systeem staat het verrichten van betaalde arbeid centraal. We moeten werken om geld te kunnen verdienen, om daarmee vervolgens spullen of diensten te kunnen kopen. Dit is in het licht van de technologische ontwikkeling een onhoudbare situatie.  Op de arbeidsmarkt concurreren we namelijk niet alleen met andere werknemers, maar steeds meer met machines en robots. Die kunnen steeds meer, worden steeds beter, sneller, slimmer en  goedkoper. De concurrentie met die machines zijn we aan het verliezen. We moeten daarom zoeken naar een nieuw economisch model.

Gedeeltelijk ontkoppeling werk en inkomen

We zullen moeten accepteren dat de arbeidsmarkt niet langer voor iedereen een fulltime betaalde baan kan leveren.  Dat hoeft op zich geen probleem te zijn. We produceren echt meer dan genoeg om in ieders directe levensbehoeften te voorzien. Alleen is die welvaart zeer ongelijk verdeeld. Enkele personen bezitten zeer veel, de meerderheid bezit weinig of helemaal niets, of zit zelfs in de schulden.

Toekomst

In de toekomst draait het niet meer om werken, om geld te verdienen, om spullen te kopen. Robots en geautomatiseerde systemen zullen het overgrote deel van ons werk voor ons uitvoeren. We zullen de welvaart en het nog beschikbare werk wel een stuk eerlijker moeten verdelen als we willen voorkomen dat straks een steeds kleinere elite dik betaald werk heeft en een groeiende massa afvallers blij mag zijn met de kruimels.

Slim en rechtvaardig

Het verrichten van betaalde arbeid staat nu nog centraal in ons systeem. Het zal deels vervangen moeten worden door een gegarandeerd inkomen dat recht geeft op een bepaald deel van de geautomatiseerd geproduceerde hoeveelheid goederen. Ofwel een gegarandeerd basisinkomen voor iedereen. Natuurlijk moet er dan nog steeds werk worden gedaan. En niet alleen werk waarvoor wij  nu betalen via de arbeidsmarkt, maar vooral ook werk dat nu niet wordt betaald. De technologische ontwikkeling maakt het mogelijk dat we met veel minder betaald werk al onze behoeftes kunnen bevredigen. Mits we er slim en rechtvaardig mee omgaan.

Een dimensionaal mensbeeld

Mensen zijn niet alleen op aarde om te werken, om geld te verdienen, om te consumeren. Dat is een eendimensionaal mensbeeld.  We zijn niet alleen consumenten en/of werknemers, we zijn tegelijkertijd ook vader, moeder, minnaar, gezinslid, lid van een vereniging, van een gemeenschap, een vriendenkring. Wij beleven ook plezier aan creativiteit, sport en cultuur. We vinden het leuk om iets met onze handen te doen, te knutselen, te koken of om ons huishouden op orde te houden. We hebben onze hobby’s, ontwikkelen onszelf en houden ons bezig met kunst of wetenschap. Wij ontlenen meestal ook genoegen aan het er zijn voor anderen: In vrijwilligerswerk, in de politiek, voor onze vrienden of onze familie. Al deze andere aspecten van het leven zijn zeker zo belangrijk voor ons geluk als het hebben van een betaalde baan.

Economisch model van de toekomst

In het economische model van de toekomst moeten we waarschijnlijk kiezen voor een tweedeling in de betaalde banen. Betaald werk dat nog wel de concurrentie aankan met de robots en betaald werk waarvoor onvoldoende koopkrachtige vraag bestaat en dat nog niet door robots kan worden uitgevoerd. De eerste categorie werk zouden we dan wellicht beter kunnen betalen dan de tweede, maar beide soorten werk voorzien wel in een maatschappelijke behoefte en beiden zouden dan een zekere financiële beloning moeten opleveren bovenop het gegarandeerde basisinkomen.

Winnaars

In dit model zou heel veel maatschappelijk nuttig werk dat nu blijft liggen weer worden opgepakt.  En heel veel mensen die nu buiten de boot vallen, kunnen we dan weer inschakelen in het maatschappelijke productieproces. Kortom: Dit model kent alleen maar winnaars. 

Wie zal dat betalen?

En wie zal dat betalen? Nou heel simpel. De technologische ontwikkeling. Uit de meerwaarde die  robots gaan produceren, kunnen we dit nieuwe arrangement makkelijk betalen. Er komt namelijk niet alleen een heleboel arbeidstijd vrij. Er komt ook een enorme hoeveelheid bijna gratis (of in ieder geval heel goedkope) producten beschikbaar. Want tot op heden dragen robots geen jurkjes, laten ze zich niet rond rijden in auto’s en eten ze geen groente.

Allemaal profiteren

Dat betekent wel dat die meerwaarde niet moeten toevallen aan een kleine groep bezitters van machines, robots en andere kapitaalgoederen. Robots en andere kapitaalgoederen komen voort uit het gezamenlijke werk van onze voorouders. Daar moeten we allemaal van profiteren en niet alleen de toevallige erfgenamen van dat kapitaal.

Peter van der Wel & Hans Gertsen © 2015

PS: Vond u deze blog nuttig of interessant? Deel hem dan met uw Linkedin relaties,Twitter volgers, Facebook vrienden of mail hem door naar uw beste klanten, collega’s of vrienden. Naar iedereen die u volgens u de geweldige kansen moet benutten die de toekomst ons biedt.

PPS: Reageren op dit artikel? Gebruik het tekstvak hieronder.

PPPS: Meer blogs? Op regelmatige tijden stuur ik een blog zoals deze rond. Geef u Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. op voor gratis toezending